Ўзбекистон Республикаси ахборотлаштириш ва телекоммуникациялар соҳасида назорат бўйича давлат инспекцияси тарихи
Давлат алоқа инспекцияси давлат органи сифатида Вазирлар Маҳкамасининг 1991 йил 16 январдаги 13-сон қарори ва Алоқа Вазирлигининг буйруғи асосида 1991 йилнинг 1 февралида ташкил этилган. Янги ташкилотнинг фаолияти почта ва телекоммуникация соҳасидаги носозликлар, камчиликлар, сифат кўрсаткичлари ҳамда уларнинг стандартлар бўйича истеъмолчилар талабига жавоб беришини назорат қилишдан иборат бўлган.
Республикамиз мустақилликка эришгач:
Шундай қилиб, алоқа соҳасида ҳам истиқболли янгиланишлар даври бошланди.
1996 йилнинг 26 апрелига келиб “Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 175-сон қарори билан “Алоқа ва транспорт соҳасида лицензиялаш низоми”нинг қабул қилиниши соҳанинг ривожланишига яна бир туртки бўлди.
Демократик жамият сари босқичма-босқич одимлаётган мамлакатимиз ана шу жамиятнинг асосий тамойили ва асоси бўлмиш матбуот эркинлигини таъминлаш учун 1997 йилнинг 26 декабрида “Оммавий ахборот воситалари тўғрисида”ги қонунни қабул қилди. Бу жараён эса жамиятни ахборот билан таъминлаш борасида бир қатор қонуний ва меъёрий ҳужжатлар қабул қилинишига сабаб бўлди, яъни лицензиялаш, маҳсулот ва хизмат сертификатлаш, чет эл техника воситалари олиб келиниши тартибларининг тасдиқланиши билан алоқа соҳасида етарли қонуний асослар яратилди.
Буларнинг барчаси Алоқа инспекцияси фаолиятида кескин ўзгаришларга сабаб бўлди. Шу муносабат билан Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 10 июлдаги 293-сон қарори билан Ўзбекистон Республикасида почта ва телекоммуникациялар хўжалик юритувчи субектлари фаолияти устидан давлат назоратини ўрнатиш бўйича Алоқа инспекцияси тўғрисидаги янги низом тасдиқланди. Мазкур низомга кўра Алоқа инспекцияси ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикаси қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг қарорларига, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари ва фармойишларига, бутунжаҳон почта уюшмаси Конвенцияси ва битимга, Электралоқа Халқаро Уюшмаси тавсияларига ва бошқа норматив ҳужжатларга амал қилган ҳолда иш олиб бориши белгилаб қўйилди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қўмитасини ташкил этиш тўғрисида” 2012 йил 16 октябрдаги ПФ-4475-сон Фармони ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қўмитаси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги 2012 йил 23 октябрдаги ПҚ-1836-сон қарорига мувофиқ, шунингдек Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари соҳасида давлат бошқарувини янада такомиллаштириш мақсадида Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 19 декабрдаги 355-сон қарори билан Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари соҳасида назорат бўйича давлат инспекцияси тўғрисидаги низоми тасдиқланди. Унга кўра, Инспекцияга:
Кейинчалик соҳани жадал ривожланиш, назорат механизмларини такомиллаштириш, сифатли алоқа ва электрон давлат хизматларини кўрсатилишини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ахборот технологиялари ва коммуникациялари соҳасини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2018 йил 19 февралдаги ПФ-5349-сон Фармони ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги фаолиятини ташкил этиш тўғрисида” 2018 йил 19 февралдаги ПҚ-3549-сон қарори қабул қилинди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг мазкур Фармон ва Қарорини ижросини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги ҳамда Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги ҳузуридаги Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари соҳасида назорат бўйича инспекция тўғрисидаги низомларни тасдиқлаш ҳақида” 2018 йил 1 майдаги 318-сон қарорнинг 2-иловаси билан Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари соҳасида назорат бўйича инспекцияси тўғрисидаги янги низом тасдиқланди.
Мазкур қарор билан Алоқа инспекциясига фонограмма, аудиовисуал асарлар тарқатилишида ҳамда дастурий маҳсулотларнинг муаллифлик ҳуқуқларини назорат қилиш ваколатлари ҳам берилди.
2018 йил 21 ноябрда “Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ахборот технологиялари ва коммуникацияларининг жорий этилишини назорат қилиш, уларни ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” ПҚ-4024-сон Қарори қабул қилинди.
Қарорда:
2019 йил 14 сентябрда “Ахборот технологиялари ва коммуникацияларининг жорий этилишини назорат қилиш, уларни ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисидаги” ПҚ-4452-сон Қарори қабул қилинди. Мазкур қарор билан “Ўзкомназорат” давлат инспекциясига Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги тақдимномасига кўра Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари талабларини бузган ахборот соҳаси субъектларига нисбатан белгиланган тартибда чоралар кўриш ҳамда ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ҳисобот бериш вазифалари ҳам юкланди.